ରାଜ୍ୟ ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ୱ
- ୧୯୬୫ ରୁ ରାଜ୍ୟ ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ୱ ପୃଥକ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲା | ଏହା ପୂର୍ବରୁ ଏହା ରାଜ୍ୟ ସଂଗ୍ରହାଳୟ ସହିତ ସଂଲଗ୍ନ ହୋଇଥିଲା | ରାଜ୍ୟ ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ୱର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ହେଉଛି ସ୍ମାରକୀ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ନତାତ୍ତ୍ୱିକ ସ୍ଥାନଗୁଡିକର ସର୍ବେକ୍ଷଣ ଏବଂ ଅନୁସନ୍ଧାନ, ସ୍ଥାନୀୟ ତଥା ରାଜ୍ୟ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ମାରକଗୁଡିକର ସଂରକ୍ଷଣ ଏବଂ ସଂରକ୍ଷଣ, ପ୍ରତ୍ନତାତ୍ତ୍ୱିକ ସ୍ଥାନ ଖନନ ଏବଂ ଏହାର ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ଉପରେ ପ୍ରକାଶନ | ୧୯୫୬ ର ଓଡିଶା ପ୍ରାଚୀନ ସ୍ମାରକୀ ସଂରକ୍ଷଣ ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ୨୨୨ ସ୍ମାରକୀକୁ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି
- ଏହାପୂର୍ବରୁ କୁରୁମ, ବାଙ୍କଡା, ବ୍ରହ୍ମଵାନ, ରାଇବଣିଆ ଦୁର୍ଗ, ଖୋର୍ଦ୍ଧା ଗଡ଼, ସଂକରଜଙ୍ଗ ଓ ଗୋଲାବାଇ ଭଳି ପ୍ରତ୍ନତାତ୍ତ୍ୱିକ ତଥା ଐତିହାସିକ ସ୍ଥାନଗୁଡିକର ଖନନ କାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଇଥିଲା। ମାରାଗୁଦା ଉପତ୍ୟକା ଖନନ ୧୯୯୧ ରୁ ନିଆଯାଇଥିଲା ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟର ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ଶେଷ ହୋଇଛି | ବିରାଟଗଡ଼, କିଚକଗଡ ଓ ବେଲସରଗଡରେ ଅତୀତର ଖନନ ମଧ୍ୟ ଏହି ବିଭାଗ ଦ୍ୱାରା କରାଯାଇଥିଲା। ଏହାପୂର୍ବରୁ ପ୍ରାଚୀ, ଦୟା, ଭାର୍ଗବୀ, କୁଶଭଦ୍ର ଏବଂ ଚିତ୍ରୋତ୍ପଳା ଭଳି ନଦୀ ଉପତ୍ୟକା ଉପରେ ସର୍ଭେ ଏବଂ ଅନୁସନ୍ଧାନ ଶେଷ ହୋଇଥିଲା।
- ଅଯୋଧ୍ୟା, କୌପୁର, ସୁକଲେଶ୍ୱର , ତୀର୍ଥ ମଠ, କେନ୍ଦୁଲି, ନିଆଳି, କୁଣ୍ଡେଶ୍ଵର, ବିଷ୍ଣୁପୁର, ଲତାହାରଣ ଓ ବୌଧ ଟାଉନରେ ରାଜ୍ୟ ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ୱ ଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ପ୍ରତ୍ନତାତ୍ତ୍ୱିକ କାର୍ଯ୍ୟରୁ ମିଳିଥିବା ନଅଟି ମୂର୍ତ୍ତି ଗୃହ ନିର୍ମାଣ ମୂର୍ତ୍ତି ରହିଛି।
- ଏହି ବିଭାଗ ଦ୍ୱାରା ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦୁଇଟି ପ୍ରକାଶନ ଅଣାଯାଇଛି। ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି: - "ପ୍ରାଚୀ ଭ୍ୟାଲି ସର୍ଭେ ରିପୋର୍ଟ" ଏବଂ "ବାର୍ଷିକ ପ୍ରତ୍ନତାତ୍ତ୍ୱିକ ସର୍ବେକ୍ଷଣ ରିପୋର୍ଟ", ଭଲମ୍ -୧ | ନିକଟ ଭବିଷ୍ୟତରେ ଏକ "ସଂରକ୍ଷିତ ସ୍ମାରକୀ ଡିରେକ୍ଟୋରୀ" ପ୍ରକାଶ କରିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦିଆଯାଇଛି | ପ୍ରତ୍ନତାତ୍ତ୍ୱିକ ଉଦ୍ୟାନଗୁଡିକ ଅଳ୍ପ ସଂରକ୍ଷିତ ସ୍ଥାନରେ ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ କରାଯାଏ |
- ଏହି ସଂଗଠନ ଜୁନିଅର କ୍ଲାସ୍ -୧ ର଼୍ୟାଙ୍କରେ ଜଣେ ଅଧୀକ୍ଷକଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ | ସ୍ଥାୟୀ କ୍ୟୁରେଟରମାନଙ୍କର ଚାରୋଟି ପୋଷ୍ଟ ଅଛି | ଏଥିସହ କଟକ ଏବଂ ବ୍ରହ୍ମପୁରରେ ଦୁଇଟି କ୍ୟୁରେଟର-କମ-ପଞ୍ଜୀକରଣ ଅଧିକାରୀ ପଦବୀ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି, ଯେଉଁମାନେ ନିଜ ଅଧୀନରେ ପ୍ରାଚୀନ ୫ ର ପଞ୍ଜୀକରଣକୁ ଦେଖନ୍ତି | ସଂଗଠନର ବୈଷୟିକ କର୍ମଚାରୀମାନେ ଜଣେ ଆସିଷ୍ଟାଣ୍ଟ କ୍ୟୁରେଟର, ଜଣେ ଜୁନିଅର ଲ୍ୟାଣ୍ଡସ୍କେପ୍ ଆର୍କିଟେକ୍ଟ, ଜଣେ କେମିକାଲ୍ ଆସିଷ୍ଟାଣ୍ଟ, ଜଣେ ଫଟୋଗ୍ରାଫର, ଜଣେ ଡ୍ରାଫ୍ଟମ୍ୟାନ୍ ଏବଂ ଜଣେ ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ୱ ସହାୟକ ଇଞ୍ଜିନିୟର ସଂରକ୍ଷଣ ସହକାରୀଙ୍କର ଦୁଇଟି ପଦବୀରେ ରହିଛନ୍ତି।
- ଓଡ଼ିଶା ରାଜ୍ୟ ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ୱର କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ |
ସଂରକ୍ଷଣ
ପର୍ଯ୍ୟଟନ ବିଭାଗ, ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ନବୀକରଣ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଅଧୀନରେ ଯେଉଁଥି ପାଇଁ ପର୍ଯ୍ୟଟନ ବିଭାଗ, ଓଡିଶା ସରକାରଙ୍କ ମାଧ୍ୟମରେ ନିମ୍ନଲିଖିତ ସ୍ମାରକଗୁଡିକର ନବୀକରଣ କାର୍ଯ୍ୟ ଚାଲିଛି।
- ଖୋର୍ଦ୍ଧାଗଡ଼
- ବଳଦେବଜୀଉ ମନ୍ଦିର, କେନ୍ଦ୍ରାପଡା
- ବିନୋଦବାହାରୀ ମନ୍ଦିର, ରଘୁନାଥ ନାଗର
ସର୍ବେକ୍ଷଣ
ସପ୍ତମ ସି.ଏ.ଡି ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ୨୨୦ ସ୍ମାରକର ସର୍ବେକ୍ଷଣ | ବିଗତ ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ବିଭିନ୍ନ ଜିଲ୍ଲାରେ ୧୯ ନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀ ତିଆରି କରାଯାଇଛି |
ସଂରକ୍ଷିତ ସ୍ମାରକୀଗୁଡ଼ିକର ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ କାର୍ଯ୍ୟ |
ବୁଦ୍ଧ ମହୋତ୍ସବ, କୁରୁମା, ସୋମନାଥ ମନ୍ଦିର, ବୁଦ୍ଧପଡା, ପ୍ରସନ୍ନ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ମନ୍ଦିର, ଟିଗିରିଆ ଏବଂ କିଚକେଶ୍ୱରୀ ମନ୍ଦିର, ଖିଚିଙ୍ଗ ପରି ସଂରକ୍ଷିତ ସ୍ମାରକୀଗୁଡ଼ିକର ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ କାର୍ଯ୍ୟ ନିଆଯାଉଛି।
କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସହାୟତା ଯୋଜନା
ଓଡିଶାର ଜୈନ ହେରିଟେଜ୍ ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ସଂସ୍କୃତି ବିଭାଗକୁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦାଖଲ କରାଯାଇଥିଲା। ଓଡିଶାର ଜୈନ ହେରିଟେଜ୍ ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ୨୮ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ସଂସ୍କୃତି ବିଭାଗ ଦ୍ୱାରା ଅନୁମୋଦନ କରାଯାଇଛି। ନିମ୍ନଲିଖିତ ସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକରେ ମିନି ସାଇଟ୍ ସଂଗ୍ରହାଳୟ ଏବଂ ମୂର୍ତ୍ତି ସେଡ୍ ସମାପ୍ତ ହୋଇଛି |
- ପଞ୍ଚଗାଓଁରେ ଜୈନ ମୂର୍ତ୍ତି ଶେଡ୍, ଜିଲ୍ଲା ଖୋର୍ଦ୍ଧା |
- ହାଟଡିହରେ ଜୈନ ମୂର୍ତ୍ତି ଶେଡ୍, ଜିଲ୍ଲା ଯାଜପୁର |
- ଭାଗଲପୁରରେ ଜୈନ ମୂର୍ତ୍ତି ଶେଡ୍, ଜିଲ୍ଲା ଖୋର୍ଦ୍ଧା |
- ଜୈନ ମୂର୍ତ୍ତି ଶେଡ୍, ଚଷିପୁର, ଜିଲ୍ଲା କେଉଁଝର |
- ଜୈନ ମୂର୍ତ୍ତି ଶେଡ୍, ପୋଡସିଂଗିଡ଼ି, ଜିଲ୍ଲା କେଉଁଝର |
- ଜୈନ ମିନି ସାଇଟ୍ ସଂଗ୍ରହାଳୟ, ଜାମୁଣ୍ଡା,ଜିଲ୍ଲା କୋରାପୁଟ |
- ଜୈନ ମିନି ସାଇଟ୍ ସଂଗ୍ରହାଳୟ, ପ୍ରତାପନଗରୀ, ଜିଲ୍ଲା କଟକ |