ପ୍ରାକୃତିକ ଦୃଶ୍ୟପଟ୍ଟରେ ଓଡ଼ିଶାର ବିସ୍ତୃତ ବିସ୍ତାରର ସବୁଠାରୁ ବଡ ଲାଭ ହେଉଛି ଏହାର ଅବିଶ୍ୱାସନୀୟ ବନ୍ୟଜନ୍ତୁଙ୍କ ସଂରକ୍ଷିତ ପ୍ରାକୃତିକ ବାସସ୍ଥାନ ପ୍ରଦାନ କରିବାର କ୍ଷମତା | ନନ୍ଦନକାନନ ପ୍ରାଣୀ ଉଦ୍ୟାନ, ଅଭୟାରଣ୍ୟ ଏବଂ ଶିମିଳିପାଳର ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନ ବ୍ୟତୀତ ଅତି କମରେ ଅଠରଟି ଛୋଟ ଅଭୟାରଣ୍ୟ ଅଛି ଯେଉଁଠାରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଉଦ୍ଭିଦ ଏବଂ ଜୀବଜନ୍ତୁ, ପକ୍ଷୀ, ଜୀବ, ସରୀସୃପ ଏବଂ ଜଳଚର ପ୍ରାଣୀ ବାସ କରନ୍ତି | ବନ୍ୟଜନ୍ତୁ ସଂରକ୍ଷଣର କେତେକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପରୀକ୍ଷଣ ଏହି ପ୍ରାକୃତିକ ବାସସ୍ଥଳୀରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେଉଛି, ପର୍ଯ୍ୟଟକମାନଙ୍କୁ ପ୍ରକୃତିର ଏହି ଦୃଶ୍ୟ ଦେଖିବାର ଏକ ସୁଯୋଗ ଦେଇଥାଏ, ଯାହା ଏକ ଏପରି ପରିବେଶରେ ପ୍ରସାରିତ ହୋଇଛି ଯାହା ସୁନ୍ଦର ଓ ସୁସ୍ଥ ଅଟେ |

ନନ୍ଦନକାନନ

ରାଜଧାନୀ ଭୁବନେଶ୍ୱରଠାରୁ ଅଳ୍ପ ଦୂରରେ ନନ୍ଦନକାନନ ପ୍ରାଣୀ ଉଦ୍ୟାନ ଚନ୍ଦକା ଜଙ୍ଗଲର ସୁନ୍ଦର ପରିବେଶରେ, କାଞ୍ଜିଆ ହ୍ରଦର କୂଳରେ ଅବସ୍ଥିତ। ଏଥିରେ ଏକ ବଟାନିକାଲ୍ ବଗିଚା ମଧ୍ୟ ରହିଛି ଏବଂ ଏହାର ଏକ ଅଂଶ ଅଭୟାରଣ୍ୟ ଭାବରେ ଘୋଷିତ ହୋଇଛି। ଏହା ଧଳା ବାଘମାନଙ୍କ ପାଇଁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ, ନନ୍ଦନକାନନ କିମ୍ବା ଦି ଗାର୍ଡେନ ଅଫ ଗଡ୍ସ ଉଚ୍ଚ ପରିବାରର ପ୍ରିୟ ହୋଇପାରିଛି, ପରିଦର୍ଶକମାନେ ଏହି ରାଜକୀୟ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରାକୃତିକ ପରିବେଶରେ ଦେଖିବା ସହ ଉପଭୋଗ କରିବାର ଏକ ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ସୁଯୋଗ ପାଇଛନ୍ତି- ଯାହା ତାଙ୍କର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ପରିବେଶ ଅଟେ |  ୬୭ ରୁ ଅଧିକ ପ୍ରାଣୀ, ୧୮ ପ୍ରକାରର ସରୀସୃପ ଏବଂ ୮୧ ପ୍ରଜାତିର ପକ୍ଷୀ ଗଭୀର ଜଙ୍ଗଲ ପରିସରରେ ବାସ କରନ୍ତି |

କଳା ଚିତାବାଘ, ଘଡ଼ିଆଳ କୁମ୍ଭୀର ଏବଂ ଧଳା ବାଘ ଆଦିଙ୍କର ସଫଳତାର ସହ ପ୍ରଜନନ ପାଇଁ  ଏହି ପ୍ରାଣୀ ଉଦ୍ୟାନ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ ଏକ ଉତ୍ତମ ଖ୍ୟାତି ଅର୍ଜନ କରିଛି | 

ଘଡ଼ିଆଳ ପ୍ରଜନନ

ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ, ଘଡ଼ିଆଳ କୁମ୍ଭୀରମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ଆବଦ୍ଧ ପ୍ରଜନନ କେନ୍ଦ୍ର ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇଥିଲା | ଏହି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଫ୍ରାଙ୍କଫୁର୍ଟ ପ୍ରାଣୀ ଉଦ୍ୟାନର ଜଣେ ବୟସ୍କ ଲୋକଙ୍କ ଉପହାର ଦ୍ୱାରା ମଧ୍ୟ ସହଜ କରାଯାଇଥିଲା |

ଧଳା ବାଘର ପ୍ରଜନନ

ଦୁନିଆର ସବୁଠାରୁ ବିରଳ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ରାଜକୀୟ ଧଳା ବାଘମାନଙ୍କ ପାଇଁ ନନ୍ଦନକାନନର ପ୍ରାକୃତିକ ପରିବେଶର ସୃଷ୍ଟି ଓ ସେମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଜନନ କରିବା ପାଇଁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଗବେଷଣା ଏବଂ ମିଳିତ ପ୍ରୟାସ ପାଇଁ  ଏକ ନୂତନ ଚୁକ୍ତି ଲାଭକରିଛି |

୧୯୮୦ର ଏକ ଆନନ୍ଦ ଓ ଉତ୍ସାହଭରା ଦିନରେ ଧଳା ବାଘର ପ୍ରଥମ ଶାବକ ଦୀପକ ଏବଂ ଗଙ୍ଗା ଦୁଇଟି ବାଘଛୁଆ ଜନ୍ମ ହୋଇଥିଲେ |

ଧଳା ବାଘର ପରବର୍ତ୍ତୀ ଶାବକ ଉଭୟ ନିଜ ଦେଶ ଭିତରେ ଏବଂ ବିଦେଶରେ ଥିବା ପ୍ରାଣୀ ଉଦ୍ୟାନକୁ ବଣ୍ଟନ କରାଯାଇଛି | ସମ୍ପ୍ରତି, ନନ୍ଦନକାନନରେ ୩୪ ରୁ ଅଧିକ ଧଳା ବାଘ ରହିଛନ୍ତି |

ଲୁପ୍ତ ପ୍ରାୟ ଏସିଆର ସିଂହ, ୩ ଟି ଭାରତୀୟ କୁମ୍ଭୀର, ସାଂଘାଇ ସିଂହ - ଲାଞ୍ଜ ଥିବା ମାଙ୍କଡ଼, ନୀଳଗିରି ମାଙ୍କଡ଼, ଭାରତୀୟ ବଜ୍ରକାପ୍ତା, ମୂଷା, ହରିଣ ଏବଂ ଅସଂଖ୍ୟ ପକ୍ଷୀ, ସରୀସୃପ ଏବଂ ମାଛ ଭଳି ବିପଦପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରଜାତି ନନ୍ଦନକାନନରେ ସଫଳତାର ସହ ପ୍ରଜନନ କରୁଛନ୍ତି।

ନନ୍ଦନକାନନର ଅନ୍ୟ କେତେକ ଆକର୍ଷଣ ହେଉଛି ୩୪ ଆକ୍ୱାରିୟା ଯେଉଁଥିରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ମଧୁର ଜଳ ମାଛ ରହିଥାନ୍ତି | ସରୀସୃପ ପାର୍କ- ଗୁମ୍ଫାପରି ପ୍ରବେଶ ପଥରେ ଏକ ଜୀବନ୍ତ ଭଳି ଡାଇନୋସର ଜଗି ରହିଥାଏ, ଭିତରେ ଅନେକ ପ୍ରଜାତିର କୁମ୍ଭୀର, ଝିଟିପିଟି କଇଁଛ ଏବଂ ସାପ ଏହି ପାର୍କର ପ୍ରାକୃତିକ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟକୁ ବଢାଇଥାନ୍ତି |

ହ୍ରଦ ଉପରେ ଥିବା ବଟାନିକାଲ୍ ବଗିଚା ସହିତ ପ୍ରାଣୀ ଉଦ୍ୟାନକୁ ସଂଯୋଗ କରୁଥିବା ରୋପୱେ, ବୋଟିଂ ସୁବିଧା ଏବଂ ପିଲାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଖେଳନା ଟ୍ରେନ୍ ନୂତନ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଯୋଡିଛି |

ସଫାରୀ

୧୯୯୧ରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଧଳା ବାଘର ସଫାରି ପରିଦର୍ଶକମାନଙ୍କୁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଭାବରେ ସୁରକ୍ଷିତ ବସ୍ରୁ ବିରଳ ଧଳା ବାଘ ଦେଖିବା ପାଇଁ ଉତ୍ସାହ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ |

ସିଂହ ସଫାରି ନନ୍ଦନକାନନ ଯାତ୍ରା ପାଇଁ ଏକ ଦୁଃସାହସିକ ଶକ୍ତି ପ୍ରଦାନ କରେ |

ଚନ୍ଦକା ହାତୀ ସଂରକ୍ଷଣ ସ୍ଥାନ

ସହ-ପର୍ଯ୍ୟଟନ ପାଇଁ ଏହା ଏକ ପ୍ରକାର ଉପଯୁକ୍ତ | ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହାତୀ ବ୍ୟତୀତ ଚିତ୍ତାବାଘ, ଭାଲୁ, ମୟୁର, ସାମ୍ବର ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପ୍ରାଣୀ ସେମାନଙ୍କର ଦୈନନ୍ଦିନ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପରେ ଘୁରିବୁଲନ୍ତି |

ଶିମିଳିପାଳ ବାଘର ସଂରକ୍ଷଣ ସ୍ଥାନ |

ମୟୂରଭଞ୍ଜ ଜିଲ୍ଲା ହେଉଛି କେବଳ ଓଡ଼ିଶାରେ ନୁହେଁ ଦେଶରେ ମଧ୍ୟ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନ। ଏହା ୨୭୫୦ କିଲୋମିଟର ଅଞ୍ଚଳରେ ବ୍ୟାପିଛି। ୨୭୫୦ କିଲୋମିଟର ଅଞ୍ଚଳରେ ବିସ୍ତାର ହୋଇଥିବା ଏହି ପାର୍କକୁ ଦେଶର ବାଘ ସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ନିମିତ୍ତ ସଂରକ୍ଷଣର କଠିନ କାର୍ଯ୍ୟ ଜାରି ରଖିବା ପାଇଁ ପ୍ରକଳ୍ପରେ ବାଘମାନଙ୍କୁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଭାବେ ଚୟନ କରାଯାଇଥିଲା। ଭାରତର ଏକ ବ୍ୟାଘ୍ର ସଂରକ୍ଷଣ ମଧ୍ୟରୁ ଶିମିଳିପାଳରେ ଚିତାବାଘ, ହାତୀ, କୁମ୍ଭୀର ଏବଂ ବହୁ ସରୀସୃପ ଓ  ୯୫ରୁ ଅଧିକ ବାଘ ଅଛନ୍ତି। ୨୩୧ ରୁ ଅଧିକ ପ୍ରଜାତିର ପକ୍ଷୀ ପାର୍କରେ, ଜଙ୍ଗଲରେ ଏବଂ ଜଳରେ ବାସ କରୁଛନ୍ତି |

ଭିତରକନିକା ଅଭୟାରଣ୍ୟ

ଦେଶର ଦ୍ୱିତୀୟ ବୃହତ୍ତମ ଗ୍ରୀଷ୍ମମଣ୍ଡଳୀୟ ଜଙ୍ଗଲରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏହି ଅଭୟାରଣ୍ୟ ୧୯୭୫ ମସିହାରୁ ନଦୀ କୁମ୍ଭୀରକୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେଇଛି | ଟିକିଏ ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ ଗହିରମଥାର ଉପକୂଳବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳ, ଯେଉଁଠାରେ ବିଶାଳ ପ୍ରଶାନ୍ତ ରିଡ଼ଲେ ସମୁଦ୍ର କଇଁଛମାନେ ପ୍ରତିବର୍ଷ ଦକ୍ଷିଣ ଆମେରିକାରୁ ବହୁ ଦୂରରୁ ଆସି ବସା ବାନ୍ଧନ୍ତି | ବହୁ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ସ୍ଥାନୀୟ ଲୋକମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା କଇଁଛମାନେ ଶିକାର ହୋଇଥିବାରୁ ସେମାନଙ୍କ ସୁରକ୍ଷା ନିଶ୍ଚିତ କରିବାକୁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଥିଲା।

ଟିକରପଡା ଅଭୟାରଣ୍ୟ

ନଦୀ ଏବଂ ଜଙ୍ଗଲର ଅନ୍ୟତମ ଚମତ୍କାର ଦୃଶ୍ୟ, ସାତକୋସିଆ ଘାଟ ଯେଉଁଠାରେ ମହାନଦୀ ସ୍ମାରକୀ ଭାବେ ଦୁଇଟି ପାହାଡ଼ ମଧ୍ୟରୁ ଲମ୍ଫ ଦେଉଥିବାର ଦୃଶ୍ୟ ଦର୍ଶକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ସୁନ୍ଦର ଅନୁଭୂତି |

ସମ୍ବେଦନଶୀଳ ନଦୀର ଗତି ୨୨ କିଲୋମିଟର | ଘନ ଜଙ୍ଗଲରେ, ପୃଥିବୀର ସବୁଠାରୁ ଆକର୍ଷଣୀୟ ସ୍ଥାନ ଭାବରେ ପରିଗଣିତ ଘାଟ ଦେଇ ଗତି କଲାବେଳେ, ଫୁଟୁଥିବା ଜଳର ଦୃଶ୍ୟ ଆନନ୍ଦ ପ୍ରଦାନ କରେ | ବୋଟିଂ, ଆଙ୍ଗଲିଙ୍ଗ୍ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଦୁଃସାହାସିକ କ୍ରୀଡା ପାଇଁ ଏହା ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ସ୍ଥାନ | ଟିକରପଡା ଠାରେ ଥିବା ଘଡିଆ ଅଭୟାରଣ୍ୟ ବନ୍ୟଜନ୍ତୁ ପ୍ରଶଂସକଙ୍କ ପାଇଁ ନିଶ୍ଚୟ ଦେଖିବା ଆବଶ୍ୟକ | ଭୁବନେଶ୍ୱର ଠାରୁ ପ୍ରାୟ ୨୧୧ କିଲୋମିଟର ଏବଂ ଅନୁଗୁଳ ଠାରୁ ୫୮ କିମି ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ, ଏହି ବିଶେଷ ସ୍ଥାନରେ ଜଙ୍ଗଲ ଭିତରେ ରହିବା ପାଇଁ ବଙ୍ଗଳା ଯୋଗାଇଦିଆଯାଇଛି |  ଯଦି ଆପଣ ଅଭୟାରଣ୍ୟ ଭିତରେ କ୍ୟାମ୍ପ କରିବାକୁ ଚାହୁଁଛନ୍ତି ତେବେ ଆପଣଙ୍କୁ ଏଥିପାଇଁ ବିଶେଷ ଅନୁମତି ଆବଶ୍ୟକ |

ଲଖାରି ଉପତ୍ୟକା ଅଭୟାରଣ୍ୟ

ଗଞ୍ଜାମରେ ଅବସ୍ଥିତ, ଏଥିରେ ହାତୀ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବନ୍ୟଜନ୍ତୁଙ୍କର ସଂରକ୍ଷଣ କରାଯାଇଛି | ବେତନାଇ ଅଞ୍ଚଳରେ କଳା ହରିଣ ବହୁତ ଦେଖାଯାଆନ୍ତି |

ଚିଲିକା ହ୍ରଦ

୧୧୦୦ ବର୍ଗ କିଲୋମିଟର ଅଞ୍ଚଳରେ ବିସ୍ତାରିତ  ଚିଲିକାର ଗୌରବାନ୍ୱିତ ପ୍ରସାର ହେଉଛି ଏହା ଏସିଆର ବୃହତ୍ତମ ଲବଣାକ୍ତ ହ୍ରଦ | ଏଠାରେ ବର୍ଷସାରା ହଜାର ହଜାର ରଙ୍ଗୀନ ପକ୍ଷୀ ବାସ କରନ୍ତି, ଏଠାକୁ ଶୀତଦିନେ ବିଦେଶରୁ ଆସୁଥିବା ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କର ପ୍ରଚଣ୍ଡ କୋଳାହଳ ସାଇବେରିଆ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବ୍ୟାପ୍ତ | ପକ୍ଷୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ପ୍ରକୃତ ସ୍ୱର୍ଗ, ଚିଲିକା ଏକ ହଜାର ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ରଙ୍ଗରେ ଏହାର ରଙ୍ଗୀନ ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କ ଆକର୍ଷଣ ଏକ ଚମତ୍କାର ପ୍ରଦର୍ଶନ ପ୍ରଦାନ କରେ | ଧଳା ରଙ୍ଗର ସମୁଦ୍ର ଇଗଲ, ଧୂସର ଗୋଡର ବତକ,  ପିଚ୍ ରଙ୍ଗ ଫ୍ଲାମିଙ୍ଗୋ, ବାଇଗଣୀ କୁକୁଡ଼ା, ଜାକାନା, ଏବଂ ବଗ - ସମସ୍ତେ ପକ୍ଷ ବାଲା ପକ୍ଷୀ ମନେ ମନେ ଖୁସି ହେଉଥିଲେ |

ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗରେ ଥିବା ପାହାଡ ଏବଂ ବାଲୁକା ଶଯ୍ୟା, ମାଙ୍କଡ଼, ଓଧ, ନେଉଳ, ଝିଙ୍କ ଏବଂ ଏକ ଡଲଫିନ୍ ବହୁସଂଖ୍ୟାରେ  ଆନନ୍ଦରେ ସମୁଦ୍ରରେ ପାଖରେ ଘେରି ରହିଛନ୍ତି | ସାପ, କଇଁଛ, ଝିଟିପିଟି ଏବଂ ଗୋଖର ସାପ ଆଖପାଖ ବେଳାଭୂମିରେ ଜଙ୍ଗଲ ତଳେ ବାସ କରନ୍ତି |

ଚିଲିକା ଅଭୟାରଣ୍ୟର ଅନେକ ଦ୍ୱୀପପୁଞ୍ଜକୁ ନେଇ ନଳବନ ଦ୍ୱୀପ ବିସ୍ତାରିତ, କାଳୀଜାଇ ଦ୍ୱୀପରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଉଦ୍ଭିଦ ଏବଂ ଜୀବଜନ୍ତୁ କାରଣରୁ ଦେବୀ କାଳୀଜାଇଙ୍କ ଘର ଏବଂ ପ୍ରତିବର୍ଷ ଜାନୁୟାରୀ ମାସରେ ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତୀରେ ଏକ ବିରାଟ ମେଳା ଆୟୋଜନ ହୋଇଥାଏ ଯେଉଁଥିରେ ସ୍ଥାନୀୟ ନାବିକମାନେ ମା କାଳୀଜାଇଙ୍କୁ ପୂଜା କରନ୍ତି  | 

ମାଛଧରାଳୀମାନେ ହ୍ରଦକୁ ଯାତ୍ରା କରିବା ସମୟରେ ସ୍ଥାନୀୟ ମଜା ନେଇଥାନ୍ତି | ବର୍ତ୍ତମାନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ, ୫ନଂବର ଜାତୀୟ ରାଜପଥରେ ଏହି ବୃହତ୍ ଲବଣାକ୍ତ ହ୍ରଦ ପରିଦର୍ଶନ ପାଇଁ ବରକୁଳ ଏବଂ ରମ୍ଭା ଏସିଆର ମୂଳ କେନ୍ଦ୍ର ଥିଲା | ଚିଲିକା ଏବଂ ସମୁଦ୍ରର ମିଳନ ସ୍ଥଳ ପୁରୀର (48 କିଲୋମିଟର) ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ସାତପଡ଼ା ଏକ ସୁନ୍ଦର ସ୍ଥାନ ଚିଲିକାର ପ୍ରାକୃତିକ ଦୃଶ୍ୟକୁ ଉପଭୋଗ କରିବାପାଇଁ | ବର୍ଷସାରା ଡ଼ଲଫିନ ମାନଙ୍କର ରୋମାଞ୍ଚକର ଦୃଶ୍ୟ ଏବଂ ଶୀତଦିନେ ବିଦେଶାଗତ ବହୁ ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କ ସମାଗମ  ଛୁଟିରେ ଆସି ଦେଖିବାକୁ ସାତପଡ଼ା ଏକ ପସନ୍ଦଯୋଗ୍ୟ ସ୍ଥାନ ହୋଇଛି |